De Joodse familie Levie van Gelder, Dijkstraat 10a
Levie van Gelder | * 15 okt 1873 – † 21 mei 1943 | Sobibor
Jula van Gelder-Landau | * 29 okt 1882 – † 21 mei 1943 | Sobibor
Erich van Gelder | * 18 nov 1909 – † 31 dec 1943 | Omg. Warschau
Julchen van Gelder | * 22 mei 1913 – † 12 feb 1943 | Auschwitz
Arnold van Gelder | * 23 nov 1921 – † 13 nov 1941 | Mauthausen
Arnold, de jongste zoon van Levie en Jula van Gelder is geboren op 23 november 1921. Hij was het eerste Joodse slachtoffer van de naziterreur uit Aalten. Toen als represaille voor een sabotagedaad op 7 en 8 oktober 1941 in de Achterhoek Joden werden opgepakt, werd hij op transport gesteld naar Mauthausen, waar hij op 13 november 1941 werd vermoord. Hij is op 10 dagen na 20 jaar geworden.
Levie van Gelder, achterkleinzoon van Aron Gompert die in 1813 de achternaam Van Gelder aannam, was slager en woonde in een huis aan de Dijkstraat 10a, naast de vroegere huisvesting van de Aaltense Oudheidkamer. Levie was in Aalten geboren op 15 oktober 1873 en op 22 november 1904 getrouwd met de uit Gemen (D) afkomstige Jula Landau, aldaar geboren op 29 oktober 1882.
Uit het huwelijk van Levie en Jula zijn drie kinderen geboren. De hierboven de genoemde Arnold was de jongste. De oudste zoon, Erich, geboren 18 november 1909, was ook slager. Hij verhuisde op 16 juni 1939 naar Apeldoorn, waar hij vermoedelijk werkzaam was in de Joodse psychiatrische inrichting Het Apeldoornse Bos, evenals zijn zus Julchen, geboren op 22 mei 1913.
Toen de Duitsers in de nacht van 21 op 22 januari 1943 de bijna 1200 patiënten rechtstreeks naar Auschwitz transporteerden, gingen 50 verpleegkundigen mee. Vermoedelijk was Julchen een van hen, want zij is op 12 februari in Auschwitz vermoord. Het achterbleven personeel van Het Apeldoornse Bos is via Westerbork naar Polen gevoerd. Van Erich weten we dat hij op 31 december in Warschau is overleden.
In de maand april 1943 werd door de Duitse bezetter bepaald dat Gelderland Judenrein moest worden. Alle nog overgebleven Joden moesten zich naar het doorgangskamp in Vught begeven; zieken en invaliden zouden worden opgehaald en naar Westerbork gebracht. Gehoor gevend aan deze oproep vertrokken Levie en Jula van Gelder, op 10 april 1943, dus nadat al hun kinderen al gedeporteerd waren, naar Vught. Er is veel gespeculeerd over de vraag waarom zij niet zijn ondergedoken, terwijl ze toch de grimmige aard van het naziregime hadden leren kennen. Waren ze murw van verdriet? Hoopten ze hun dierbaren in het oosten terug te zien?
Ze hebben deze vragen niet meer kunnen beantwoorden. Op 21 mei 1943 werden Levie (69) en Jula (60) in Sobibor vermoord.
Bronnen:
Ook zij waren Aaltenaren… Uitgave: Nationaal Onderduikmuseum en Vrienden van de Aaltense Synagoge
De Joodse gemeente in Aalten. Auteur: Peter Lurvink
OGS; Oorlogsgravenstichting
Shoah Gedenkboek
© Aaltense Synagoge
©foto: collectie E.M. Smilda
©Nationaal Onderduikmuseum Aalten
Arnold van Gelder
* 23 nov 1921
† 13 nov 1941 Mauthausen
