De tragiek van Frits en Amalia Landau-Lorch

Frits Landau  –  * 28 november 1905 – † nov/dec 1943  Aalten
Amalia Landau-Lorch  –  * 20 december 1902 –  † nov/dec 1943 Aalten

Frits Landau wordt op 28 november 1905 geboren als tweede kind  uit het huwelijk van Louis Landau en Telza Kan. (gehuwd 9 september 1903). Hij heeft een broer Ernst Eduard, geboren 2 juni 1904. Twee andere kinderen overlijden op jonge leeftijd. Voor zijn trouwen verblijft Louis Landau 10 jaar in de Verenigde Staten. Hierdoor verwerft hij het Amerikaans staatsburgerschap. Voor dit staatsrecht komen ook beide broers na het overlijden van hun ouders, respectievelijk Louis in 1928 en Telza in 1934, in aanmerking.

Als de oorlogsdreiging begin 1940 voor Nederland steeds dreigender wordt, adviseert de Verenigde Staten hun staatsburgers het land te verlaten.
Ernst Eduard besluit van dit recht gebruik te maken en vertrekt naar Amerika. Later volgt, na veel strubbelingen, via een gevangenenruil, ook zijn vrouw Paulina (Paula) Philips en zijn zoontje Louis.

Frits besluit in Nederland te blijven. Frits Landau, handelsreiziger van beroep is een vrijbuiter. Hij handelt voornamelijk in vee, zowel in de omgeving van Aalten, als ook over de grens in Duitsland. Frits woont op Heurne 33 (thans Bocholtsestraatweg 70). Frits is iemand die graag de bloemetjes buiten zet. Hij staat bekend als een rokkenjager en is niet vies van een borreltje meer of minder.

Op 20 juni 1942 verlooft Frits zich met Amalia Sara Lorch. Amalie is op 20 december 1902 geboren in Bocholt. Al snel, 6 augustus 1942  trouwt het stel. Op 17 maart 1943 wordt in het bevolkingsregister van Aalten vermeld dat Frits met onbekende bestemming is vertrokken. Opvallend is dat  Amalia niet staat ingeschreven in het bevolkingsregister van de gemeente Aalten.

Het echtpaar gaat na het trouwen inwonen bij de familie Schaap, ’t Dal 8. (thans  ’t Dal 1). Niet lang daarna duiken Frits en Amalie onder. Ze komen terecht op de boerderij van de familie Bauhuis in Dale. (Welinkweg 4). Daar verblijven meerdere onderduikers.
De onderduik valt Frits zwaar. Hij is onrustig en een lastig persoon die telkens eisen stelt. Onder meer door zijn zucht naar een borrel en naar (zoals hij dat noemt) vers vrouwvlees, drijft hij Bauhuis en zijn vrouw tot wanhoop. Frits dreigt meerdere malen met verraad. De situatie wordt onhoudbaar en Bauhuis wil hem kwijt.

Zodoende worden Frits en Amalie in de zomer van 1943 overgebracht naar boerderij de Moâte van de familie van Eerden (Aladnaweg 9).
Hier ontmoet de jonge Sallo van Gelder het echtpaar. Sallo is net op miraculeuze wijze ontsnapt van deportatie en verblijft tijdelijk bij van Eerden. Amalia borduurt een zakdoekje voor hem. Een relikwie dat Sallo nog altijd bewaart. Maar ook bij van Eerden blijft Frits voor problemen zorgen. Frits is onberekenbaar en uit ook hier zijn dreigementen om de boel te verraden. Zo kan het niet verder. Er wordt met het verzet gesproken over wat men met hem aan moet, maar men komt niet tot een oordeel.

Dan nemen enkele mannen uit de illegaliteit het besluit om tot actie over te gaan. Op een avond ergens eind november/begin december worden Frits en Amalia opgehaald en meegenomen naar een plek in de buurt van de Vragenderweg in Barlo. Daar worden Frits en Amalia geliquideerd en begraven. Ondanks diverse pogingen is het graf tot op  de dag van vandaag niet teruggevonden.

In Aalten zijn voor Frits en Amelia Landau-Lorch Stolpersteine geplaatst bij de woning
’t Dal nr. 1.

Opvallend: In Bocholt (D) is  aan de straat Ostmauer nr. 3 ook een Stolperstein voor Amalia geplaatst. Hier wordt haar naam vermeld als Aurelia Landau (geb. Lorch) geboren 1902 en gevlucht naar Holland en overleden 1943. Ook een Stolperstein op hetzelfde adres Ruth Lorch (vermoedelijk haar dochter). Zij werd geboren in 1923 en in 1942 gedeporteerd en vermoord in Izbica (P).

Bronnen:
Zij waren Aaltenaren als wij… , auteurs: Hans de Beukelaer en Jessie Jongejans
De Joodse gemeente in Aalten, auteur: Peter Lurvink
’t Ruwhof, hoo ut d’r hear ging, auteur G-H. van Eerden
Aalten in Oorlogstijd, auteur: J.G. ter Host
Aalten in Bezettingstijd, auteur: B de Joode
Stolpersteine Bocholt (D), Wikipedia

Amalia en Frits Landau-Lorch (foto: Aalten Vooruit)

Het Joodsche Weekblad, 5 juni 1942

Aaltensche Courant, 28 augustus 1945

Stolpersteine Frits Landau en Amalia Landau-Lorch
voor ’t Dal nr. 1