Over de grens
Het buitengebied van onze grensstreek was uitermate geschikt om als schuilplaats te dienen voor opgejaagden. Wij hebben hier een rijk geschakeerd landschap, met bossen en veel struikgewas, talrijke boerderijen met schuren en destijds minder toegankelijke toegangswegen, veel hooibergen, die voor mensen die hier onbekend zijn meestal onoverzichtelijk leken.
In deze regio gold een onbaatzuchtige gastvrijheid tegenover de vluchteling, de onderduiker. Die werd meestal opgenomen in gezinsverband en maakte deel uit van het gezin. De helpers beschouwden het als hun christenplicht de ander onderdak te bieden en op deze manier tijdelijk verzet te bieden tegen het schrikbewind van de bezetter.
Uit veel van de verzamelde verhalen blijkt dat de onderduikers zich veilig voelden bij hun gastgezin. Zij merkten dat Duitse soldaten die aan de deur kwamen overtuigend werden afgetroefd. Maar vooral dat men uitermate goed zijn mond kon houden. Vaak ook tegenover familie en buren. Ook de kinderen werd de kunst van het ‘horen, zien en zwijgen’ terdege bijgebracht.
Familie over de grens als uitkomst
Er zijn vele verhalen bekend waarin mensen elkaar kunnen vertrouwen en hulp bieden. Cor Verheule uit Utrecht werkt in Bremen, maar heeft difterie en mag in januari 1943 naar huis. Door een dominee en via ome Jan in Aalten komt hij bij Heusinkveld-Hartemink op de Haart. Bij razzia’s vlucht hij de schuilkelder in van de buren, die een ingang heeft op Nederlands en een uitgang op Duits grondgebied. In 1952 trouwt Cor met de zus van zijn onderduikfamilie.
Wildenbeest uit Breedenbroek moet zich melden voor de Arbeitseinsatz in Duitsland. Hij gaat als knecht naar zijn oom in Suderwick. Hij neemt deel aan het Duitse familieleven op nog geen kilometer afstand van de grens met Nederland. De kinderen Kopatz in Suderwick zijn als wezen in de jaren dertig ‘verdeeld’ onder een aantal boeren in de buurt. Eén van de zonen wil niet in militaire dienst en vertrekt naar zijn getrouwde zus, die in Assen woont. Daar duikt hij onder en komt zo veilig de oorlog door.
